معرفی روستای گیاهدان
روستاي گياهدان در قد يم روي كوه تاخران بود معروف بود به آبادي تاخرا ن بمعناي تاجرا ن بعد نقل مكان كردند به روي كوه كه حال گياهدان است واسم آن بوده زيادان بعد بوده كيادان وبعد شده گيادان حال كه هست گياهدان و روستاي گياهدان در جزيره مشهور است به روستاي سيدان.
موقعيت جغرافيايي
روستاي گياهدان در 27كيلومتري شهر قشم واقع شده است و 6كيلومتري از جنوب بندر درگهان مي باشد
مساحت تقريبي اين روستا شانزده كيلومترمربع است كه از سمت شمال منتهي به صحراي كوه سياه و خرگوشي و كولغان و ازسمت جنوب منتهي است به كوههاي كله د يواري و از طرف غرب مي رسد به كوه بندلا وبركه خاشهاب و همچنين از طرف شرق منتهي است به صحراي كادالي و بركه دولتي.
وضع طبيعي زمين
زمينهاي ا ين روستا بصورت كوه پايه اي و كوههاي كم ارتفاع مي باشد كه گوي سراسرا ين روستا را پوشانده است.
از نظر ساختماني ا ين روستا به سه بافت منطقه بالا( كه بافت قديمي ميباشد)،منطقه پايين بنام چدگال و منطقه ي ديگركه كراشكن نام دارد تقسيم مي شود.
ساخت روستا ومنازل آ ن ازسنگ وگل وسيمان وبلوك مي باشد كوچه ها در منطقه بالا بسيار باريك وكوچه پس كوچه دارد بطوريكه عبور وسايل نقليه بسيار مشكل وصعب العبور است.
آداب ومراسم هاي سنتي گياهدا ن
مردم روستاي گياهدان درسال چهار بار( بجزدر عروسي ها) مولود مي خوانند ومولود يكي ازمراسم مذهبي است كه در مساجد برگزار مي شود روزهايي كه مولود دراين روستا خوا نده ميشود عبارتنداز : معراج پيامبر(ص) ، عيد فطر، عيد قربان ودر طول هفته وحدت (تولد پيامبر(ص))
مراسم قبله دعا يا نماز باران
قبله دعا از مراسم قديمي است كه تا كنون درا ين روستا حفظ گرديده وبراي اهالي جنبه تقدسي پيدا كرده است زمانيكه در اين روستا يا ديگر روستاهاي جزيره در فصل بارندگي باران نمي بارد وآب بركه ها وچاهها تمام مي شود ا مام جماعت اين روستا به تكاپو مي افتد وبه كمك مؤذن مردم را خبردار مي كند كه خود را براي رفتن به قبله دعا آماده كنند وبه مردم دستور مي دهند كه سه روز روزه بگيرند زيرا پيامبر اسلام(ص)فرموده است : دعاي روزه دار مستجاب خواهد شد.
همچنين عده اي از مردم قبلاً به قبله دعا مي روند ومحل برگزاري نماز استسقا را پاك وتميز مي سازند0 مردم روزه دار هم به تدريج تاساعت 8 صبح به محل وارد مي شوند همه مردم پشت سر امام صف بندي مي كنند سپس دو ركعت نماز مي خوانند وبعد امام دو خطبه ا يراد مي فرمايند وبه د رگاه خداوند استغاثه مي كنند ومردم آمين مي گويند.
مراسم عروسي
از جالبترين اعمالي كه در مراسم عروسي ا ين روستا ا نجام مي شود سرهو وعزبا است كه به توضيح مختصري از هركدام مي پردازيم.
سرهو بعدازظهرروزبرگزاري عروسي بعد ازنمازعصرانجام مي شود بطوريكه داماد را درماشيني كه ازپيش تزئين شده است قرار مي دهند ماشينهاي ديگروموتورسواران كه مملوء ازبچه هاست پشت سر ماشين داماد به راه مي افتند ودا ماد نيز ا زجاهاي ديدني اين روستا د يدن مي كند وپس ازاتمام اين مراسم همگي براي مراسم عزبا به خانه دا ماد برمي گرد ند واما مرا سم عزبا، اين مراسم بعد ا زبازگشت داماد ا زسرهواجرا مي شود بطوريكه در ميان حياط منزل پدر داماد چند نفرا زسالمندان روستا به دو صف تقسيم مي شوند ورود ررو با هم شعرهايي به زبان عربي مي خوانند وداماد در آن مراسم نشسته ودوستان واقوام داماد به او تبريك مي گويند وديگران به تماشاي عزبا مشغول مي شوند اين مراسم تا اذان مغرب ادا مه دارد وپس ازآن مراسم آن در شب مراسم مولود خواني انجام مي شود ا ين مراسم حداقل تا ساعت 12 شب ادامه دارد وپس ازآن به طرف منزل عروس حركت كرده وداماد را تحويل خانه عروس مي دهند .
عرض شود كه عروسي درگياهدان سه شبانه روز طول مي كشد.
مراسم پانزده شعبان
اهالي روستاي گياهدان همانند ديگرروستا هاي جزيره قشم درنيمه شعبان كه به آن دودو مي گويند صدقه مي دهند ومعتقدند كه پانزده شعبان روز ثبت سرنوشت است ودراين شب مقدار باقيمانده عمر وروزي وبالاخره مقدارات هركس تا آخرعمر نوشته مي شود از اين رو تمام شب را به تلاوت قرآن وخواندن سوره ياسين مي پردازند واز تمام خانه ها صداي قرآن بلند مي شود درروستاي گياهدان وسايرروستاهاي جزيره قشم سنت است كه درشب پانزده شعبان بعد ازنماز مغرب بايد سه مرتبه سوره ياسين را قرائت كنندوبعد ازآن دعاي ماه شعبان را بخوانند درا ين شب بزرگترها ازخانه خود بيرون نمي روند وفقط پسربچه ها ودختربچه ها طبق يك مراسم قديمي دسته جمعي ازخانه ها خارج شده وبراي انجام اين مراسم كه هرارگيزكردي ياهارگيزكردي نام دارد به د رخانه ها مي روند. درروز14 شعبان(دوودوو) يك ساعت كه ا زظهر گذشت بچه ها درحالي كه هركدام يك كيسه دردست دارند چند نفر چندنفر به طرف خانه هاي اهالي به راه مي افتند وبه محض رسيدن به درخانه به آواز بلند دسته جمعي مي گويند هارگيزكردي است صاحبخانه با شنيدن صداي بچه ها درخانه را گشوده و مقداري ازنخود،بادام،شكلات ، پول ويا هرچيزديگررا كه چند روزپيش تهيه كرده است بين بچه ها تقسيم مي نمايد وبچه ها آنها را دركيسه همراه خود ريخته وازآنجا به خانه دوم ، سوم وتاآخر مي روند ا ين كار چند ين ساعت ادامه دارد ودرپايان بچه ها با كيسه هاي پربه خانه هاي خود برمي گردند.
روز پانزده شعبان روزشادي بچه هاست وآنها دراين روزدرمحلي به دورهم جمع مي شوند وضمن شادي وسرور به خوردن تنقلات مي پردازند وبقيه آن را براي روزهاي بعد نگه مي دارند.
اين سنت سالهاست كه درگياهدان وجزيره قشم معمول ورا يج و تاكنون نيزادامه دارد.
مراسم ايام ماه رمضان
درماه مبارك رمضان اكثرمردم گياهدان كه به سن بلوغ رسيده اند روزه مي گيرند وبراي انجام ندادن ا ين فريضه الهي هيچ بهانه اي را جايزنمي شمارنند . در طول ماه رمضان بعد ازنمازظهر به قبرستانها مي روند ودر آنجا شروع به قرائت قرآن مي كنند اهالي خواندن قرآن را درخانه هاي خود نيز ادامه مي دهند . رفتن به قبرستانها فقط مخصوص رمضان نبوده ودرتمام ايام سال مخصوصاً روز جمعه ها نيزادامه دارد . اهالي درطول ماه رمضان پس ازافطاري واداي نماز مغرب وعشاء ، اقدام به خواندن نماز تراويح مي نمايند وبعد به تلاوت قرآن مي پردازند البته اين كارها را درمسجد انجام مي دهند.
درپايان ماه مبارك رمضان هرخانواده به ازاي هرشخصي بطوريكه شرع تعيين كرده است صدقه مي دهند وا ين كاررا براي خود واجب مي دانند.
مراسم عيد فطر
مردم گياهدان وديگر روستاهاي جزيره قشم صبح روز اول ماه شوال به مسجد جامع ميروند ونمازعيدفطررا به جاي مي آورند وپس ازپايان نماز همه به هم اين عيد را تبريك مي گويند وسپس به خانه هاي اقوام مي روند درحا ليكه درخانه ها سفره عيدي انداخته شده است وروي سفره انواع شيريني ها وميوه ها گذاشته شده است ودر اين روز پسربچه ها ودختربچه ها از بزرگترها عيدي مي گيرند.
مراسم عيد قربان
روز نهم ذي الحجه را روز عرفه مي گويند وروزدهم اين ماه را عيد قربان مي نامند وآن را جشن مگيرند0عيدقربان يكي ا ز بزرگترين اعياد اهالي جزاير خليج فارس است به ا ين روزعيد اضحي(عيد گپ) ،درمقابل به عيد فطر،عيد كوچك مي گويند.مردم صبح زود روز عيد قربان ازخواب بيدار مي شوند وپس از اداي نمازصبح به قبرستان براي زيارت اقوام خود مي روند وبعد به خانه آمده وغسل مي كنند وپس ازصرف صبحانه به مسجد جامع مي روند ودرروزعيد قربان بيشترين جمعيت نمازگزار درمسجد حاضر مي شوند تا آمدن ا مام مسجد همه باهم تكبير مي گويند ( الله اكبر الله اكبر الله اكبر لااله الا الله الله اكبر الله اكبر ولله الحمد ) با آ مدن امام همه برمي خيزند وپشت سرا مام دو ركعت نمازعيد را بجاي مي آورند وپس از خاتمه نماز امام دو خطبه مي خواند وعيد را به همه تبريك مي گويد واز منبرپايين مي آيد . درا ين حال مردم عيد را به هم تبريك مي گويند واز هم طلب بخشش مي كنند . وازآنجا هركس به ديدن اقوام وآشنايان خود مي رود همه اهالي درا ين روزلباس نو مي پوشند. بچه ها به خانه ها اعم ازآشنا وغير آشنا مي روند وصاحبخانه مكلف است به آ نها عيدي بدهد .
اين ديد وبازديد تا سه روز ادا مه دارد واگر همديگر را در ظرف اين سه روز ديدند به هم تبريك مي گويند ودست هم را به گرمي مي فشارند.
مراسم ترحيم
درروستاي گياهدان ا گركسي مرحوم شد و به جوار حق پيوست با رعايت كامل دستورات الهي به خاك سپرده مي شود و پس از دفن ميت روي قبراوچاد رزده مي شود وچند نفر قاري قرآن سه روز درآنجا قرآن مي خوانند وهمچنين شبها در منزل مرحوم قرآن مي خوانند . بعد از سه شبانه روزمجلس فاتحه خواني درمنزل مرحوم تشكيل مي گردد ومردم دسته جمعي به آنجامي روند وقرآن خواني شروع مي شودونهار رابياد مرحوم در آ نجاصرف مي كنند بعد از يك ماه بازهم فاتحه خواني برگزارمي شود وپس ازيك سال نيز همچنين.
اگر مرحوم مرد باشد وهمسر داشته باشد همسر مرحوم چهار ماه در منزل مي نشيند وحق ندارد در ا ين مدت از منزل خارج شود. نشستن زن درخانه به هنگام مرگ شوهرش راعدّه مي گويند0 اگرزني د رعده باشد اكثر زنها هرروز به ملاقات او مي روند.
موجودات افسانه اي جنوب وجزاير
موجودات خيالي وافسانه اي در سواحل ودرياها وجود دارند كه باعث ترس ووحشت وگاهي وقتها مايه اميدواري ساحل نشينان و ساكنين جزيره هستند.
1- بابادريا: موجودي افسانه اي درياهاست كه هيكل ا نسان را دارد بابدني از صدفهاي درشت پوشيده شده ودستهايش بسيار بلند است ولي انگشت شست ندارد ملوا نان مجسمه او رادردرياي هند زياد ديده اند بابا دريا دردرياهاي دوروعميق زند گي ودرهواي طوفاني ازآب بيرون مي آ يد واگر كسي تنها درساحل نشسته باشد اورا به ته دريا مي برد .
بابا دريا ازصداي آهن وفلزات هراس دارد وفرار مي كند هروقت بابا دريا حمله مي كند ملاوا نان با ايجاد سروصدا بوسيله فلزات ازخود محافظت مي كنند .
2- زنان آوا ره دريا: گاهي اقات كه غواصاني براي مرواريد به ته دريا مي روند به زني برمي خورند كه بچه شيرخوا ره اي در بغل دارد . زن از غواص خواهش مي كند كه بار ديگركه به ته دريا مي رود براي بچه او گهواره اي بياورد. زن درعوض درشت ترين مرواريد را به او مي دهد.
تا چند سال پيش هم رسم بود كه زنان ساحل نشين وجزاير گهوا ره بچه هاي مرده را به دريا مي انداختند.
3- اُم المدارس : جانوري است خيالي كه از دريا بيرون مي آيد و كسانيكه در ساحل نشسته باشند را مي ترساند0 پيرمردهاي جزيره قشم وملوانان قديمي ا دعا مي كنند كه اُم المدارس را ديده اند.
4- من منداس : به شكل زن بسيار زيبا وجواني است كه ران هاي ارّه مانندي دارد وهميشه دركوهها آواره است وبسته اي جواهر همراه دارد.
مردها خيلي شيداي من منداس مي شوند. امّا اگربراو طمع كنند او با جفت كردن ران هايش مردها را از وسط به دو نصف مي كند.
5- خضر والياس : خضرزنده وجاودان است او محافظ درياها و پشتيبان صيادان ، ماهيگيران ود ريانوردان است. او نوكري هم به نام الياس به همراه دارد .
دربيشتر نقاط ساحلي جنوب برايش مقبره يا قدمگاه ساخته ا ند و هروقت كشتي ها دچارطوفان مي شوند خضررا ياد مي كنند و او آنها را نجات مي دهد.
6- پريزاد : زني است خيلي زيبا كه دركوهها وصحراهها آواره است خيلي ازپيرمردان گياهدان مي گويند كه پريزاد را د يده اند.موهاي بلند دارد، صورتش دراز است، چشمايش قرمزاست وهر جايي كه اورا مشاهده كرده اند مشغول شانه كردن موهاي خود بوده است وبه كسي كاري ندارد.ولي ا گراورا اذيّت كنند مطمئناً يا شخصي مريض مي شود ويا گاهي هم عاشق مردها شده وبا آنها ازدواج هم كرده است.
آثار تاریخی
روستاي گياهدان داراي آ ثارتاريخي زيادي مي باشد،مانند سدّ درهاش كهكه ا ين سد درزمان امپرا توري مادها بين سال هاي قبل از ميلا د ساخته شده است وآثارآن موجود است ودرحال حاضرآنرا با خاك بسته اند ودرموقع بارندگي جاي ديدني است0 آب انبارهاي اطراف روستا خيلي قديمي هستند وگياهدان داراي بيست ودو آب انبارقديمي است كه نامهايشان درزيرآمده است :
1- آب انباركوه سياه 2- آب انبارگامبروكو 3- آب انبارتمبرغو 4- آب انبارصومور 5- آب انبارميرو 6- آب انبارپيگردا ن اول 7- آب انبارپيگردان دوم 8- آب انبارشيخ 9- آب انبارچدگال 10- آب انبارمهرغ 11- آب انبارلوتيان 12- آب انبارچهاردري 13- آب انبارسيد حمدي 14- آب انبارمسجد 15- آب انبار سيد عبدالله 16- آب انباردراز 17- آب انبارحاجي علي مؤذني 18- آب انباردولتي 19- آب انبار اسبي 20- آب انبارميرمحمد شريف21- آب انبارسيد كمال 22- آب انبارخاشهاب(بركه كرالك)
