غار نمکدان قشم؛ طولانی‌ترین نمک‌آرایی طبیعت در جهان
غار نمکدان قشم، که با نام غار نمکی نیز شناخته می‌شود، یکی از شگفت‌انگیزترین جاذبه‌های طبیعی جزیره قشم است. این غار با طول تقریبی 6.5 کیلومتر، به‌عنوان طولانی‌ترین غار نمکی جهان شناخته می‌شود. غار نمکدان بخشی از ژئوپارک جهانی قشم است که در فهرست یونسکو به ثبت رسیده و سالانه گردشگران و طبیعت‌دوستان بسیاری را به خود جذب می‌کند.
توضیحات ابتدایی راهنمای تور درباره غار نمکدان قشم
گنبد نمکی که غار نمکدان داخل آن قرار دارد، شبیه به کاخ متروک پادشاهی در دوران کهن است که به‌شکل بی‌نظیری معماری شده است گردشگران عادی که به مهارت‌های غارنوردی تسلط ندارند، نمی‌توانند تا عمق غار پیش بروند، اما تا همان حد مجاز هم می‌توانند شگفتی‌های این کاخ نمکی را ببینند.
گنبد نمکی در میان دماغه جنوب، قدیس سلخ، دماغه شمال‌غربی و قدیس باسعیدو قرار دارد و شیب آن بسیار زیاد است.
غارهای نمکی معمولا در گنبدهای واقع در مناطق گرم و کم‌بارش تشکیل می‌شوند، درست مثل قشم. نقشه‌برداری‌ها نشان می‌دهد که بام گنبد نمکی قشم کاملا ناهموار است و به‌دلیل شیب بسیار زیاد دیواره‌های تپه، امکان بالارفتن از آن و رسیدن به بام وجود ندارد. محققان فهمیده‌اند که در قسمت بام گنبد حجم سنگ‌های نمک کمتر می‌شود و بیشتر سنگ گچ وجود دارد.
غار نمکی در سال ۱۹۹۸ (۱۳۷۷) با همکاری بین زمین‌شناسان اهل جمهوری چک و دانشگاه شیراز کشف شد. تا پیش از کشف این غار، غاری در فلسطین به‌عنوان طولانی‌ترین غار نمکی جهان شناخته می‌شد. این جابه‌جایی رکورد و ثبت غار نمکدان قشم به‌عنوان طولانی‌ترین غار نمکی جهان، علت اصلی شهرت جهانی آن بود.
دالان‌های مختلف کاخ نمک‌آرایی‌شده قشم
داخل گنبد دالان‌های مختلف غار نمک قشم قرار دارند که ارتفاع برخی از آن‌ها به ۲۰ متر هم می‌رسد. بعضی از این غارها کاربرد گردشگری دارند و بعضی دیگر به‌عنوان معدن نمک استفاده می‌شود. سومین دالان غار نمکدان قشم حدود ۶.۴ کیلومتر طول دارد و علت اصلی شهرت جهانی این غار است؛ زیرا در هیچ کجای جهان هنوز غار نمکی که به این اندازه طویل باشد، کشف نشده است.
ابعاد دالان‌های مختلف موجود در غار نمکی متفاوت است؛ در برخی از دالان‌ها، حتی اگر بپرید هم دستتان به قندیل‌های سقف نمی‌رسد. اما در برخی دیگر از دالان‌ها باید به‌حالت نشسته یا حتی سینه‌خیز پیش بروید. البته لزومی ندارد دالان‌های ناهموار را برای بازدید انتخاب کنید، بخش گردشگری غار نمکدان قشم هم زیباست و هم می‌توان در آن به‌حالت عادی قدم زد.
بازدید از اولین دالان غار ساده است و می‌توان در آن راه رفت. گردشگران عمومی از این دالان بازدید می‌کنند. دالان دوم مسیری دارد که باید به‌صورت سینه‌خیز از آن عبور کرد. اگر قصد ماجراجویی بیشتر دارید، می‌توانید به این دالان هم وارد شوید؛ اما آماده خراش‌ها و زخم‌های کوچک باشید و اگر لباس اضافه ندارید، از این کار صرف‌نظر کنید. دالان سوم هم به غارنوردان اختصاص دارد و برای افرادی مناسب است که سرشان برای هیجان و دردسر درد می‌کند!
بازدیدکنندگان غار نمکدان به ایران محدود نیستند و مردم بسیاری از کشورها و به‌خصوص افرادی که به زمین‌شناسی علاقه دارند، در طول سال برای بازدید می‌آیند. زمین‌شناسان روی سنگ‌های نمک، صخره‌ها، استالاگتیت‌ها و استالاگمیت‌های این غار برای کشف تاریخچه زمین و داستانی که خانه خاکی ما از سر گذرانده است، تحقیق می‌کنند.
داستان پیداشدن غار نمکی در خشکی‌های زمین
مطابق با چیزی که الان می‌دانیم اولین روزهای زندگی غار نمکدان قشم به ۵۷۰ میلیون سال قبل (در دوره کامبرین) باز می‌گردد؛ یعنی خیلی قبل‌تر از اینکه اولین دایناسور روی زمین به وجود بیاید. در آن زمان، زمین قلمرو فرمانروایی تریلوبیت‌ها بود که پدربزرگ بندپایان امروزی محسوب می‌شوند.
البته غار نمکی قشم قندیل‌های جوان‌تر هم دارد، قدمت برخی از آن‌ها به ۶ میلیون سال می‌رسد، زمانی که به‌تازگی فرایند فرگشت برای انسان آغاز شده بود و اجداد ما تکامل را شروع کرده بودند.
گنبد نمکی از سنگ‌های آذرین به وجود آمده و ترکیبی از نمک و سنگ است. در ابتدا این گنبد به‌صورت یک لایه تشکیل شده است بود؛ یعنی هیچ غار نمک و نمک‌آرایی و قندیلی در آن وجود نداشت. اما ازآنجایی‌که چگالی نمک از سنگ کمتر است، طی ده‌ها هزار سال نمک‌ها از صخره‌های سنگی بالاتر آمدند و حتی در برخی از قسمت‌ها، سنگ‌ها را هم با خود بالاتر بردند.
این حرکت آهسته بی‌هدف نبود و به‌نوعی روش کاری طبیعت برای مجسمه‌سازی و نمک‌آرایی محسوب می‌شد. خلاصه آنکه در سراسر داستان شکل‌گیری غار نمکدان فقط حکایت آهستگی و پیوستگی و صبوری بی‌مثال طبیعت روایت می‌شود.
این غار هم محلی برای استخراج نمک خوراکی و طبی است و هم کاربرد گردشگری دارد. غار نمکدان قشم به‌عنوان یک ژئوسایت در ژئوپارک قشم به ثبت رسیده و سازمان یونسکو نیز حمایت خود را از آن اعلام کرده است. خبر خوب درباره غار نمک قشم این است که اگر بدون تغییر باقی بماند، می‌تواند به‌صورت مستقل در لیست میراث جهانی ثبت شود. این غار، پیش از این در سال ۱۳۹۰ با شماره ۱۷۳ به‌عنوان یک اثر طبیعی در فهرست میراث فرهنگی ایران به ثبت رسید.
غار نمکدان قشم نام‌های دیگری هم دارد
غار نمکدان را با نام‌های دیگری چون غار نمکی ۳N، غار نمک قشم و غار سه مرد برهنه نیز می‌شناسند. داستان سه مرد برهنه که بعدها نامشان روی غار گذاشته شد، به سال‌های ابتدایی کشف این جاذبه و تلاش زمین‌شناسان برای نقشه‌برداری از آن برمی‌گردد.
همان طور که پیش از این گفتیم، پیشروی تا انتهای غار کاری بسیار سخت و چالش برانگیز است و هرکسی از عهده آن برنمی‌آید. اما مسئله این است که هر غاری به نقشه نیاز دارد و برای نقشه‌برداری انسان‌ها باید وارد آن شوند!
سه مرد برهنه سه زمین‌شناس اهل جهوری چک بودند که باید نقشه‌برداری غار نمکدان را انجام می‌دادند. آن‌ها برای پیشروی تا انتهای غار مجبور بودند در نهرهای آب‌نمک شنا کنند، زیرا در برخی از قسمت‌ها مسیر خشکی وجود نداشت.
اما آب نهرهای داخل غار با نمک اشباع شده بود و اگر می‌خواستند با لباس در این آب‌ها شنا کنند، بعد از مدتی به‌خاطر رسوب نمک، لباس‌هایشان سفت و انعطاف‌ناپذیر می‌شد و حرکاتشان را محدود می‌کرد. به همین دلیل مجبور شدند برهنه در آب‌های غار شنا کنند و همین موضوع دلیل نامگذاری غار شد.
آنچه هنگام قدم‌زدن در غار نمکدان قشم می‌بینید
اکنون توضیحات راهنمای تور درباره آنچه در گذشته برای غار نمکی رخ داد، به پایان می‌رسد و می‌توانیم به دیدنی‌های غار بپردازیم. ما تنها تا بخش ابتدایی دالان غار شش‌هزارمتری پیش می‌رویم اما در همین مقدار هم هزار جاذبه برای دیدن وجود دارد. نور خورشید فقط قسمت‌های ابتدایی ورودی را روشن می‌کند و بعد از آن بدون چراغ‌قوه یا چشم‌های یک گربه‌سان هیچ چیز نمی‌توان دید!
دمای داخل غار به زمان حضور شما در این فضا بستگی دارد، اما معمولا کمی خنک‌تر از فضای بیرونی است. هنگام قدم‌زدن داخل غار، رطوبت را احساس می‌کنید و ترکیب این رطوبت با نمک بوی خاصی را به وجود می‌آورد. بویی شبیه به یک ساختمان نم‌زده قدیمی که برای برخی از افراد دوست‌داشتنی است و برخی دیگر آن را دوست ندارند.
هنگام قدم‌زدن در این غار بهتر است دست‌هایتان را در جیبتان بگذارید و روی حس بینایی خود تمرکز کنید. زیرا با لمس قندیل‌ها احتمال آسیب‌دیدن و افتادن آن‌ها وجود دارد؛ اما هرچقدر هم که به آن‌ها نگاه کنید و لذت ببرید، باز هم از جایشان تکان نمی‌خورند!
در ادامه بیشتر درباره جاذبه‌های چشم‌نواز موجود در غار نمک قشم صحبت می‌کنیم.
ورودی غار
ورودی غار نمکدان قشم در سمت جنوب گنبد قرار دارد. من عاشق زمستان و برف هستم و به همین خاطر وقتی برای اولین بار ورودی غار نمکی را دیدم، تصور کردم یک لایه نازک برف روی کوه نشسته است. اما برف‌باریدن در قشم و در فصل پاییز تقریبا محال است و آنچه که مثل برف به نظر می‌رسید، رسوبات نمک روی صخره‌ها بود. دهانه ورودی غار بهاندازه کافی برای عبور گروه‌ها بزرگ است. بعد از ورود به غار، باید مقداری پیاده‌روی کنید تا به دالان‌ها، قندیل‌ها و سایر قسمت‌های دیدنی آن برسید.
هنگام ورود انتظار فضایی مرطوب با بویی منحصر به فرد را داشته باشید. ممکن است در بعضی قسمت‌های زمین چاله‌های کوچک آب وجود داشته باشد. مراقب باشید خیس نشوید! دیوارهای غار در ابتدای ورودی شبیه به تمام غارهای دیگر به نظر می‌رسد و برای رسیدن به آنچه که منحصر به غار نمکدان قشم است، باید کمی صبور باشید.
قندیل‌های نمکدان سقف
قندیل‌های سقف اولین دیدنی‌هایی هستند که با پیشروی در غار آن‌ها را خواهید دید. البته تماشای کامل آن‌ها به نور چراغ‌قوه نیاز دارد، زیرا نور خورشید تا این عمق نفوذ نمی‌کند. با انداختن نور چراغ‌قوه هم قندیل‌های سقف را بهتر می‌بینید و هم برای آن‌ها سایه ایجاد می‌کنید و فضا کمی هیجان‌انگیز و مخوف‌تر می‌شود. اگر مثل من خیال‌پرداز باشید، دوست دارید برای قندیل‌ها و سایه‌هایشان شکلی در نظر بگیرید.
البته هنگام تماشای قندیل‌ها باید آمادگی پرش خفاش‌ها را هم داشته باشید. در غار نمکدان قشم خفاش‌ها هم زندگی می‌کنند و ممکن است شما را هنگام بازدید از فضا شگفت‌زده کنند! سعی کنید مهمانان خوبی برای خفاش‌ها باشید و با نور زیاد و سروصدا آزارشان ندهید.
اگر ناگهان دست یا صورتتان خیس شد، با ترس به بالا نگاه نکنید، چیز مهمی نیست! رطوبت داخل غار روی قندیل‌ها می‌نشیند و ازآنجایی‌که قندیل‌ها آب را جذب نمی‌کنند، قطرات سر می‌خورند و چکه می‌کنند. اگر فضای غار خلوت و بی‌صدا باشد، صدای چکیدن قطره‌ها مثل فیلم‌ها در فضای غار می‌پیچد و پژواک ایجاد می‌کند.
جریان آب غار
نهر آب نمک از دیگر جاذبه‌های غار نمک قشم است و چیزی که بیشتر از همه توجه شما را جلب خواهد کرد، قسمت‌های سرخ بستر چشمه‌هاست. بستر چشمه‌ها از رسوبات نمک و گل اخرا که به آن خاک نسوز هم می‌گویند، تشکیل شده است. ترکیبات دیگری چون اکسید آهن و هماتیت هم دارد، به همین دلیل سرخ به نظر می‌رسد. جریان آب گاهی به‌اندازه‌ای زلال می‌شود که تصاویر در آن منعکس می‌شوند. انعکاس قندیل‌ها در آب، زیبایی این جاذبه گردشگری قشم را چند برابر می‌کند.
این چشمه‌ها از گوشه‌های مختلف غار سرچشمه می‌گیرند و همه‌جا دیده می‌شوند، اگر می‌خواهید دستتان را در آب فروببرید، مراقب باشید. زیرا حجم زیاد نمک حل‌شده در آب ممکن است باعث خشکی پوست و ترک‌خوردن آن بشود.
نهرها و چشمه‌های نمک به حوضچه‌ای سفید رنگ منتهی می‌شوند که در دل گنبد نمکی قرار گرفته است. این حوضچه در همه روزهای سال پر آب است و اکثر نهرهای آب نمک درنهایت به آن می‌رسند. محیط اطراف این حوضچه به من نشان داد طبیعت برای هنرنمایی و نشان‌دادن زیبایی‌هایش به گیاهان و سرسبزی وابسته نیست و با نمک و در جایی که حتی یک برگ هم رشد نمی‌کند، باز هم می‌تواند یک منظره بی‌نظیر خلق کند.
استلاکتیت و استلاگمیت در غار
استلاکتیت‌ها و استلاگمیت‌ها همان قندیل‌هایی هستند که در دیوارها، سقف و روی زمین غار ایجاد شده‌اند و شکل‌های متفاوتی دارند. آن‌ها از نیمه‌های مسیر کم‌کم دیده می‌شوند. در بعضی از نقاط استلاکتیت (قندیل‌های سقف) و استلاگمیت (قندیل‌های روی زمین) به هم پیوسته‌اند و در غار، ستون ایجاد کرده‌اند.
بعضی از این ستون‌ها در مسیر عبور هستند و باید کمی بدنتان را بچرخانید تا بتوانید از میان آن‌ها رد شوید. هنگام عبور از میان نمک‌آرایی‌های زیبای غار نمکدان، هم مراقب باشید سرتان به جایی نخورد و هم دقت کنید پایتان به جایی گیر نکند و زمین نخورید!
یکی از ویژگی‌های جذاب تزئینات دالان‌های کاخ نمکی زیبای قشم این است که قندیل‌ها و دیوارهای آن لزوما سفید نیستند. با کمی دقت، می‌توانید بیشتر از ده رنگ مختلف را در میان سنگ‌ها و نمک‌های غار بشمارید. خلاصه آنکه این غار ساخته شده تا در میان آن قدم بزنید، تماشا کنید و لذت ببرید.
نمک‌های غار نمکدان هم زیبا هستند و هم پرخاصیت
سنگ‌های نمک موجود در غار و گنبد نمکدان به‌دلیل وجود ترکیباتی چون منیزیوم، کلیسم، پتاسیم، روی و منگنز خواص درمانی هم دارند و به آن‌ها نمک طبی می‌گویند. مصرف این نمک حتی برای خانم‌های باردار، افراد مبتلا به فشار خون و دیابت هم ضرری ندارد.
تنفس در فضای نمکین غار برای بیماران مبتلا به آسم و آلرژی‌های تنفسی مفید است و علائم آن‌ها را تسکین می‌دهد. متخصصان برای استفاده از این خاصیت، قطره نمک طبی را برای پاکسازی سینوس‌ها، ریه و مجرای بینی عرضه کرده‌اند.
مصرف این نوع نمک چربی‌های زائد و تورم بدن را از بین می‌برد؛ به همین دلیل ورزشکاران حرفه‌ای، در میان مکمل‌های خود از کپسول نمک طبی هم استفاده می‌کنند. در طب سنتی توصیه‌های بسیاری برای مصرف نمک طبیعی یا طبی می‌شود و آنچه از ضررهای نمک می‌شنویم به نمک‌های تصفیه شده صنعتی مربوط است که مواد معدنی آن‌ها در فرایند تصفیه از بین می‌رود.
بهترین زمان برای یک تور واقعی در غار نمکدان قشم
بهترین فصل برای بازدید از جنوب ایران از اواسط پاییز تا اواسط فروردین ماه است. در این بازه زمانی، هوا شبیه به ماه اردیبهشت در شهرهای مرکزی ایران است. البته باید به اختلاف دمای میان شب و روز نیز توجه داشته باشید و اگر در زمستان به قشم می‌روید، لباس گرم هم به همراه خود ببرید.
نکته دیگری که باید به آن توجه کنید، زود تاریک‌شدن هواست. این موضوع در بازدید از جاذبه‌های طبیعی چون غار نمکدان مشکل ایجاد می‌کند، زیرا بهترین زمان برای بازدید از این غار زمانی است که هوا کاملا روشن باشد. در اسفند و مهر که روز هنوز طولانی‌تر است، می‌توانید تجربه بهتری از مسافرت و بازدید از جاهای دیدنی قشم داشته باشید.
اگر دوست دارید هنگامی که جمعیت مسافران کمتر است به جاهای دیدنی قشم بروید، بهتر است برنامه خود را در روزهای غیرتعطیل بچینید. به‌عنوان مثال اواخر اسفند و عید نوروز زمانی است که ازدحام مسافر در جنوب کشور بسیار زیاد می‌شود و برای افرادی که خلوتی را ترجیح می‌دهند، زمان مناسبی برای سفر نیست.
آنچه باید هنگام بازدید از غار به آن توجه کنید
- برای بازدید از غار به هدلایت یا چراغ‌قوه قوی، خوراکی سبک، بطری آب و وسایل ضروری نیاز دارید. کوله‌بار خود را بیش از حد سنگین نکنید.
- لباس‌های خیلی گشاد یا خیلی چسبان برای بازدید از غار مناسب نیستند. بهتر است یک دست لباس اضافه هم همراه خود داشته باشید.
- اگر غار نورد نیستید، بدون راهنما وارد غار نشوید.
- مراقب قندیل‌ها و سنگ‌های نمک باشید، به آن‌ها دست نزنید، آن‌ها را از جایشان جدا نکنید و روی آن‌ها چیزی ننویسید.
- برای ورود به دالان دوم و سوم غار نمکدان قشم به تجهیزات غارنوردی نیاز دارید.
- همه افراد بدون محدودیت سنی می‌توانند از قسمت ابتدایی دالان اول بازدید کنند. اما شرایط دالان‌های دوم و سوم برای بازدید عمومی مناسب نیست.
- در نزدیکی غار امکانات تفریحی و گردشگری وجود ندارد و باید هرآنچه لازم دارید را از منطقه تجاری و مسکونی قشم تهیه کنید و با خود ببرید.
- در غار خفاش‌ها و حشرات سفیدرنگی زندگی می‌کنند که ممکن است کمی برای بازدیدکنندگان و به‌خصوص برای افراد حساس، آزاردهنده باشند.
- بازدید از غار نمک قشم رایگان است.
ساعت بازدید از غار نمکدان
غار نمکدان قشم ورودی ندارد و به همین دلیل حتی اگر نیمه‌شب هم به این مکان بروید، کسی مانع شما نخواهد شد، البته باید آماده استقبال نه‌چندان گرم خفاش‌ها باشید!
بهترین زمان برای بازدید از غار نمکدان زمانی است که هوا کاملا روشن باشد تا خورشید بخشی از غار را روشن کند و دما هم کمی بالاتر باشد. اگر به همراه تورلیدر به بازدید از غار نمکدان قشم می‌روید، این فرد باتوجه‌به فصل بهترین زمان روز را برای بازدید انتخاب می‌کند.
غار نمکدان قشم کجاست؟
غار نمکی قشم در ۹۰کیلومتری شهر، در بخش جنوب غربی جزیره و در نزدیکی ساحل جنوبی قرار دارد. تا دوکیلومتری غار را می‌توان با ماشین رفت، اما بعد از آن باید مسیری ۲ کیلومتری را پیاده‌روی کرد که اگر هوا خیلی گرم نباشد، چندان کار سختی نیست.
مسیر دسترسی به غار چگونه است؟
برای رسیدن به غار نمکدان دو مسیر وجود دارد که در ادامه آن‌ها را توضیح داده‌ایم.
- مسیر اول: در شهر قشم به‌سمت رمکان بروید و سپس به تنبان برسید. بعد از آن مسیر خود را به‌سمت طبل ادامه دهید. در مسیر ساحل شمالی از روستای چاهو و درکو عبور کنید. بعد از آن به روستای گوری می‌رسید؛ از جنوب آن خارج شوید و به روستای کانی برسید. از این روستا یک جاده خاکی ۱۰ کیلومتری به‌سمت غار نمکدان قشم وجود دارد.
- مسیر دوم: مسیر دوم تا رسیدن به طبل با مسیر اول مشترک است. بعد از آن باید به‌سمت جنوب بروید و به روستای سلخ برسید. از این روستا یک جاده خاکی ۲۲ کیلومتری به‌سمت غار نمکی وجود دارد.
امکانات و تجربه بازدید از غار نمکدان
- بازدید از غار نمکدان فرصتی برای ارتباط نزدیک با طبیعت است. برخی از امکانات و تجربیات بازدید عبارتند از:
- راهنمایان حرفه‌ای:
راهنماها شما را با تاریخچه و ساختار غار آشنا می‌کنند. - عکاسی طبیعت:
غار با قندیل‌های نمکی و کریستال‌های درخشان، محیطی ایده‌آل برای عکاسی فراهم می‌کند. - مسیر پیاده‌روی:
مسیرهایی امن برای بازدیدکنندگان در بخش‌های مختلف غار طراحی شده است. - اطلاعات زمین‌شناسی:
با بازدید از غار نمکدان می‌توانید درباره نحوه شکل‌گیری غارها و اهمیت نمک در طبیعت بیشتر بدانید. چرا باید از غار نمکدان قشم دیدن کنیم؟
- زیبایی بی‌نظیر:
فضای درونی غار با قندیل‌ها و کریستال‌های نمکی، چشم‌اندازی خیره‌کننده ارائه می‌دهد. - جاذبه زمین‌شناسی:
به‌عنوان طولانی‌ترین غار نمکی جهان، این غار نمونه‌ای منحصربهفرد از ساختارهای طبیعی است. - هوای پاک و سالم:
هوای درون غار تأثیر مثبت بر سیستم تنفسی دارد و محیطی آرامش‌بخش برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. - ارتباط با طبیعت:
بازدید از غار نمکدان فرصتی برای درک زیبایی‌های طبیعت و احترام به محیط زیست است.
