معرفی روستای شیب‌دراز
یکی از زیباترین مناطق ایران به جهت تنوع زیستی در پهنه گسترده جنوب کشور واقع شده است؛ قشم به‌واسطه ویژگی‌های زیست‌محیطی منحصربهفرد، طبیعت بکر و دست‌نخورده، زیستگاه گونه‌های گیاهی و جانوری ویژه‌ای است. روستای شیب دراز یکی از جاهای دیدنی قشم به حساب می‌آید که بخشی از این میراث طبیعی را در خود جای داده است. شاید اولین قدم در حفظ و حراست این زیستگاه استثنایی با شکل‌گیری ژئوپارک قشم و زیر پوشش قرار گرفتن بخش‌های زیادی از جزیره، از جمله ساحل تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی روستای شیب دراز اتفاق افتاد. اتفاقی که جز با مشارکت دولت، تک تک شهروندان منطقه و گردشگران ممکن نبود؛ نگهداری و حفظ میراث زمین‌شناختی منطقه که تاثیر مستقیمی بر اقتصاد مردم محلی و حیات گونه‌های جانوری داشت.
روستای شیب دراز قشم کجاست؟
روستای شیب دراز در جنوب ایران در بخش شهاب دهستان سوزای شهرستان قشم قرار گرفته است. این روستا از جاهای دیدنی استان هرمزگان به شمار می‌آید که در ۴۰ کیلومتری جنوب شهر قشم است و یکی از مهمترین بندرگاه‌های مهم این استان محسوب می‌شود. جزیره قشم با طول ۱۳۰ هکتار در دهانه تنگه هرمز بزرگ‌ترین جزیره خلیج‌فارس و دریای عمان محسوب می‌شود و جزیره هنگام و روستای شیب دراز در جنوبی‌ترین بخش این جزیره قرار گرفته‌اند. این جزیره برخلاف بسیاری جزیره‌های دیگر که مسطح هستند، دارای تنگه‌ها و بلندی‌های متعددی است. شرقی‌ترین بخش جزیره در فاصله ۲۲ کیلومتری بندرعباس است. ویژگی‌های زمین‌شناختی همچون فرم‌های فرسایشی، خاک و پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری متفاوت این منطقه منجر به احداث و ثبت نخستین ژئوپارک خاورمیانه در سال ۲۰۰۷ در این منطقه شد که روستای شیب دراز نیز تحت پوشش همین پارک است.
نخستین ژئوپارک خاورمیانه در سال ۲۰۰۷ در قشم به ثبت رسید
شیب دراز علاوه بر ویژگی‌های زمین‌شناختی و گردشگری منحصربهفرد خود به‌واسطه داشتن بندرگاه و قرار گرفتن در مسیر رسیدن به جزیره هنگام، بسیار پرتردد و نسبت به روستاهای اطراف خود متمایز است. یکی از مهمترین خصوصیت‌های این روستا تنوع گونه‌های جانوری و آبزی آن از جمله تلال، خرچنگ، هامور، شیر ماهی، سفره ماهی، گدیر، سنگ سر، صافی، ماهی مرکب، کرفه، یوبو و کوسه است که در زمستان و تابستان‌ها مهمان سواحل روستای شیب دراز هستند. روستای شیب دراز در سال ۱۳۹۰ در با حمایت محیط‌زیست جهانی و همکاری سازمان میراث فرهنگی به‌عنوان اثر طبیعی در فهرست آثار ملی قرار گرفته شد.
مسیر دسترسی به روستای شیب دراز
از قشم تا روستای شیب دراز ۳۲ کیلومتر مسافت در پیش روی شما خواهد بود که می‌توانید در مدت ۳۰ دقیقه با سواری و از طریق جاده شهرک کورزین جدید به جاده شیب دراز و از آنجا به مقصد یعنی روستای شیب دراز بروید.
روستای شیب دراز به جهت تنوع زیست جانوری از اهمیت زیادی برخوردار است و یکی از مهمترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجر از جمله انواع کاکایی، پرستوی دریایی، سلیم، آبچلیک، فلامینگو، کفچه نوک، عقاب ماهی‌گیر و سبزه قبا محسوب می‌شود؛ اما مهمترین دلیل شهرت روستای شیب دراز اکوسیستم و خاک ماسه‌ای مناسب آن برای گونه‌ای از لاک‌پشت‌ها با نام پوزه عقابی (Hawksbill turtle) است. این لاک‌پشت‌ها هر ساله مسافتی طولانی را از هزاران کیلومتر آن‌طرف اقیانوس طی می‌کنند تا در سواحل ماسه‌ای روستای شیب دراز تخم‌گذاری کنند. سواحل روستای شیب دراز هر ساله از هفته دوم اسفند تا هفته دوم اردیبهشت در انتظار لاک‌پشت‌های پوزه عقابی هستند.
لاک‌پشت‌های پوزه عقابی یکی از هشت گونه لاک‌پشت شناخته شده موجود در جهان محسوب می‌شوند. از میان این هشت‌گونه، فقط پنج نوع آن‌ها در خلیج‌فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند و از این میان فقط دو گونه هستند که سواحل ایران را برای تخم‌گذاری انتخاب می‌کنند و لاک‌پشت پوزه عقابی یکی از آن‌ها است. این لاک‌پشت‌ها نسبت به لاک‌پشت‌هایی که در خشکی و برکه زندگی می‌کنند، جثه بزرگ‌تری دارند. طول متوسط این نوع خاص در حدود ۷۰ سانتی‌متر و پهنای آن بین ۶۰ تا ۷۰ سانتی‌متر و وزن آن به‌طور میانگین ۴۰ کیلوگرم است. علت شهرت این لاک‌پشت‌ها به پوزه عقابی شکل، آرواره‌های آن‌ها است؛ پوزه آن‌ها به‌واسطه نوع غذایی که مصرف می‌کنند یعنی مرجان‌های نرم و حلزون‌های دریایی فرمی شبیه به منقار عقاب دارد.
متاسفانه به‌دلایل گوناگون امروز این لاک‌پشت‌ها به‌شکل بحرانی در معرض انقراض قرار دارند. بی‌شک از جمله عوامل موثر، تغییر و تخریب زیستگاه طبیعی این‌گونه‌ها و آلودگی‌های محیط‌زیستی است؛ اما دلایل دیگری در گذشته همچون مصرف تخم‌های این جانور به‌عنوان ماده غذایی از سمت مردم محلی یا توسط روباه و سگ‌های جزیره نیز بی‌تاثیر نبوده است. در بسیاری از کشورهای دیگر هنوز لاک‌پشت‌ها به‌عنوان ماده غذایی استفاده یا لاک آن‌ها برای تولید وسایل تزیینی خریدوفروش می‌شوند.
سواحل روستای شیب دراز هر ساله از هفته دوم اسفند تا هفته دوم اردیبهشت میزبان لاک‌پشت‌های پوزه عقابی هستند
خوشبختانه با ثبت ژئوپارک قشم و زیر پوشش قرار گرفتن سواحل تخم‌گذاری لاک‌پشت پوزه عقابی، افزایش آگاهی و مشارکت مردم بومی در حفظ این‌گونه امروز شرایط بهتری برای آنان فراهم است. گروه‌هایی از جوانان با نام «محافظان لاک‌پشت» که در زبان محلی «ناتوران خمیس» خوانده می‌شوند، در زمان تخم‌گذاری کشیک می‌دهند و با انتقال تخم لاک‌پشت‌ها به جایی امن و شبیه‌سازی شده یه محل تولد آن‌ها شرایط را برای تداوم نسل این‌گونه فراهم می‌کنند. امروز صید و خریدوفروش این لاک‌پشت‌ها ممنوع است.
لاک‌پشت‌های پوزه عقابی برای تخم‌گذاری به‌دنبال محیطی آرام و امن می‌گردند. آن‌ها به‌طور معمول با بالا آمدن سطح آب و در شب‌ها به ساحل می‌آیند و اگر کوچک‌ترین خطری در اطراف خود حس کنند به اقیانوس برمی‌گردند. هر لاک‌پشت مادر در طول این چهار ماه (فصل تخم‌گذاری) سه بار برای تخم‌گذاری به ساحل می‌آید.
لاک‌پشت پوزه عقابی با پیدا کردن فضای امن خود چاله‌ای به عمق ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر حفر می‌کند و معمولا بسته به سایز آن‌ها بین ۷۰ تا ۱۲۰ تخم می‌گذارد. تخم‌های آن‌ها برخلاف پوست شکننده تخم‌مرغ‌های عادی حالتی نرم و انعطاف‌پذیر دارند که با افتادن در چاله‌ای به آن عمق نمی‌شکنند. لاک‌پشت پوزه عقابی با ظرافت خاصی تمام آن چاله را پر می‌کند تا زمانی که به سطحی صاف بدل شود و دیگر اثری از آن نباشد. این لاک‌پشت برای محافظت از محل تخم‌گذاری خود، گاهی خاک را در جاهای دیگری از ساحل نیز به هم می‌ریزد تا رد گم کند.
لاک‌پشت‌های پوزه عقابی نر در طول زندگی هرگز پا به ساحل نمی‌گذارند؛ درست برخلاف آن‌ها لاک‌پشت‌های ماده با عبور از ۳۰ سالگی هر سه تا چهار سال یک بار به همان ساحل محل تولد خود بازمی‌گردند تا تخم‌گذاری کنند. در روستای شیب دراز به تمام لاک‌پشت‌هایی که برای اولین بار به ساحل این روستا می‌آیند پلاکی شامل کد و نام جزیره زده می‌شود. سواحل جنوبی این روستا یکی از مهمترین مکان‌های تخم‌گذاری لاک‌پشت پوزه عقابی در ایران محسوب می‌شود. پس از ۴۵ تا ۷۰ روز درست از نیمه‌های اردیبهشت تا تیر ماه باید در انتظار تولد و بیرون آمدن این لاک‌پشت‌ها بود.
لاک‌پشت‌های پوزه عقابی ماده برای تخم‌گذاری به همان ساحل محل تولد خود بازمی‌گردند
متاسفانه بر اساس تخمین‌ها تنها یک درصد نوزادان لاک‌پشت‌ها به سن بلوغ می‌رسند. نوزادان لاک‌پشت‌های پوزه عقابی وزنی کمتر از ۲۰ گرم و طولی برابر با پنچ سانتی‌متر دارند. پرستو‌های دریایی، حواصیل‌ها، کاکایی‌ها و حتی خرچنگ‌ها جان نوزادان لاک‌پشت‌ها را تا پیش از رسیدن به دریا تهدید می‌کنند و آن‌ها فرصت کوتاهی دارند تا به‌صورت غریزی پیش از روشنایی و طعمه شدن، خود را به دریا برسانند. بیرون آمدن این نوزادان از تخم و حرکت آهسته آن‌ها به سوی دریا یکی از زیباترین منظره‌هایی است که می‌توان در سواحل دراز شیب به تماشای آن نشست.
اقامت در روستای شیب دراز
شاید یکی از مهمترین منابع اقتصادی روستای شیب دراز صنعت گردشگری باشد؛ اهالی این روستا از زن و مرد اکثرا از طریق صید ماهی، جابه‌جایی مسافران با قایق خود و اسکان مسافران و فروش صنایع دستی درآمد کسب می‌کنند. همین موضوع منجر به‌شکل‌گیری اقامتگاه‌های بومگردی در منطقه شده است.
اقامتگاه فین دلفین
اقامتگاه بومگردی فین دلفین، یکی از اقامتگاه‌های پرطرفدار روستای شیب دراز است که در سواحل آن و در فاصله ۵۰ کیلومتری از شهر قشم واقع شده است. این اقامتگاه در قالب پنج کلبه چوبی طراحی شده و هر کلبه دارای امکانات جداگانه از جمله سرویس بهداشتی، حمام و تراس ۶ متری، یک تخت تک نفره، یک تخت دو نفره، هیتر برقی و اسپیلت است. اتاق‌های این مجموعه در ۱۸ متر برای سه نفر در نظر گرفته شده‌اند. اقامتگاه فین دلفین دارای کافی‌شاپ ساحلی است که می‌توانید برای سفارش غذا از آن برنامه‌ریزی کنید؛ علاوه بر آن امکانات پخت و پز نیز دارد. از این اقامتگاه تا ساحل تخم‌گذاری لاک‌پشت پوزه عقابی کمتر از پنج دقیقه فاصله دارید.
بهترین زمان سفر به شیب دراز
جزیره زیبای قشم و به طبع روستای شیب دراز در فصل زمستان و بهار بسیار دل‌انگیز است. علاوه بر این با توجه به آب و هوای گرم منطقه فصل سرد می‌تواند گزینه بهتری باشد. از طرفی روستای شیب دراز از هفته دوم اسفند تا هفته دوم اردیبهشت میزبان لاک‌پشت‌های پوزه عقابی است؛ پس این تاریخ فرصت مناسبی برای سفر و مشاهده این‌گونه جانوری منحصربهفرد است.
سوغات شیب دراز
روستای شیب دراز تنوع جالبی از صنایع دستی زیبای مخصوص به خود را دارد. از جمله این صنایع دستی می‌توان به گلابتون‌دوزی، خوس‌دوزی، شک‌بافی، سیس‌بافی، کپوبافی، لچک‌سازی، توربافی، گرگوربافی، سبدبافی، گلیم‌بافی و تزیینات روی انواع صدف اشاره کرد که می‌تواند بهترین سوغات و یادگاری منحصربه‌فردی باشد که با خود همراه می‌کنید.
گلابتون دوزی
گلابتون‌دوزی یکی از صنایع دستی هرمزگان با گذشته‌ای بیش از دو هزار سال است. گلابتون دوزی یکی از برجسته‌ترین صنایع دستی‌های زنان هنرمند جنوب کشور به حساب می‌آید که گویای فرهنگ، آداب و رسوم مردم این مناطق است. گلابتون‌دوزی را با نام‌های کمان دوزی، زردوزی نیز می‌شناسند. در این صنایع دستی از نخ‌های طلایی و دایره‌های چوبی استفاده می‌شود که از آن‌ها با عنوان کم یا کمان یاد می‌کنند. ابزار اصلی گلابتون‌دوزی همین کمان چوبی با سوزنی به نام قلاب است. نخ مورد استفاده نیز عموما نقره‌ای یا طلایی است که روی پارچه‌هایی به رنگ زرد، مشکی، سبز، فیروزه‌ای، زرشکی، نارنجی دوخته می‌شود و گاها از پولک و منجوق نیز در این کارها استفاده می‌شود.
شک‌بافی
شک، نوعی نوار باریک زینتی از جنس نخ پنبه‌ای است که برای تزیین بقچه و لباس‌های محلی و سایز چیزها مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما به‌صورت عمده در لباس بندری برای دمپای شلوارها به کار می‌رود. برای تولید آن قرقره‌هایی به رنگ نقره و طلا و بالشتکی پارچه‌ای به کار گرفته می‌شود که با ماسه، آهک و گچ پر می‌کنند. به این قرقره‌ها خوس و به شک بافی، خوس دوزی نیز می‌گفتند. در شک بافی هاونی چوبی که به آن چوغن نیز می‌گویند، پایه و تکیه‌گاه بالشت است.
تزیینات روی صدف
در سواحل زیبای حاشیه دریای خلیج فارس انواع مختلفی از صدف‌های دریایی وجود دارد. مردمان محلی با جمع‌آوری صدف خام از سواحل و با چسباندن، طراحی و رنگ‌آمیزی آن‌ها وسایل پر کاربردی همچون لوستر، پرده، مجسمه، انواع قاب و تابلوهای هنری و زیورآلات می‌سازند. این صنایع دستی روستاها و شهر‌های جنوبی در میان گردشگران بسیار پرطرفدار است.
جاذبه‌های اطراف روستای شیب دراز
جزیره هنگام
جزیره هنگاه یکی از جزیره‌های مرجانی در جنوب قشم با وسعت ۵۰ هزار کیلومتر است. برای رفتن به این جزیره هیچ راهی جز سفر به قشم و عبور از روستای دراز شیب نخواهید داشت. شما می‌توانید با قایق‌هایی که همه‌روزه در مسیر هنگام به قشم تردد دارند، از طریق اسکله شیب دراز و کندالو به آنجا بروید.
درخشش نور آبی در ساحل «آبی درخشان» جزیره هنگام ناشی از حضور فیتوپلانکتون‌ها است
از جمله جاهای دیدنی جزیره هنگام سواحل منحصربهفرد آن است؛ ساحل «آبی درخشان» یکی از بی‌نظیرترین سواحل این جزیره است که در شب همچون آسمانی پر ستاره روشن می‌شود. در واقع حضور فیتوپلانکتون‌ها در این ساحل باعث درخشش نور آبی و پدید آمدن منظره‌ای زیبا می‌شود. علاوه بر ساحل آبی درخشان، جزیره هنگام را با سواحل آکواریومی می‌شناسند. در گوشه و کنار سواحل در کناره‌های آب می‌توانید موجودات و آبزیانی همچون توتیا، عروس دریایی، لاک‌پشت پوزه عقابی، دلفین، انواع ماهی و صدف را ببینید.
